بیماری‌های کبدی
مقدمه :
کبد یکی از عضوهای حیاتی بدن و دارای ۲ لوب می باشد که در زیر قفسه سینه و در سمت راست شکم قرار گرفته است. این ارگان نقش‌های مهم و مختلفی را در بدن ایفا می‌کند؛ از جمله این نقش‌ها می‌توان به شرکت در فعالیت‌های سوخت و ساز بدن مانند گوارش، متابولیسم داروها و پاک کردن بدن از سموم مختلف (سم زدایی) اشاره کرد. بیماری‌های کبدی می‌تواند وراثتی یا ناشی از عوامل محیطی مختلف باشد. با گذشت زمان، آسیب به کبد می‌تواند منجر به سیروز شود، که درنهایت به نارسایی کبد ختم می‌شود و این روند یک وضعیت تهدید کننده حیات می‌باشد.
علائم:
از علائم مربوط به بیماری‌های کبدی زرد شدن پوست و چشم (یرقان یا زردی)، درد شکم، تورم در قسمت های مختلف پا، خارش پوست، رنگ تیره ادرار، مدفوع خونی یا سیاه، خستگی مزمن، تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها و تمایل به کبود شدن می‌باشد.
علل:
بیماری‌های کبدی دارای علل زیادی هستند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عفونت: تعدادی از ویروس‌ها توانایی آلوده کردن کبد را دارند که به دنبال آن باعث التهاب کبد و در نهایت منجر به کاهش عملکرد این عضو می‌شوند. ویروس هایی که باعث آسیب کبدی می‌شوند، می‌توانند از طریق خون، مایع منی ( مانند ویروس های هپاتیت B و C) یا مواد غذایی و آب آلوده( مانند ویروس A) پخش شوند.
اختلال سیستم ایمنی: به بیماری‌هایی که در آن ها سیستم ایمنی به بخش های خاصی از بدن خود فرد حمله می‌کند، بیماری‌های خودایمن (Autoimmune) گفته می‌شود. هپاتیت خود ایمنی یک بیماری مزمن است که در آن سیستم ایمنی، کبد را مورد تهاجم قرار داده و بر عملکرد و بافت کبد تاثیر می‌گذارد.
ژنتیک: همانند بسیاری دیگر از بیماری ها، ژنتیک نقش چشمگیری در ابتلا به اختلالات کبدی ایفا می کند. در حقیقت، این امکان وجود دارد که یک ژن معیوب به ارث رسیده از والدین منجر به نارسایی حاد یا مزمن کبد شود. بیماری‌های ژنتیکی کبد شامل هموکروماتوز، بیماری ویلسون، کمبود آلفا-۱ آنتی تریپسین، هایپراٌگزالوز و سرطان می‌باشد.
سایر علل رایج اختلال در عملکرد کبد: سوء مصرف الکل (هپاتیت الکلی)، تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیرالکلی) از جمله موارد دیگری می‌باشند که منجر به ایجاد التهاب و نارسایی کبدی می‌شوند.
ریسک فاکتورها (عوامل خطرساز):
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بیماری های کبد را افزایش دهند عبارتند از:
-
سوء مصرف الکل
-
تزریق مواد مخدر با استفاده از سوزن مشترک
-
خالکوبی
-
قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن افراد آلوده
-
داشتن شرکای جنسی متعدد (انجام رفتارهای مخاطره آمیز)
-
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص
-
دیابت
-
چاقی
عوارض:
با توجه به علل مختلف مشکلات کبدی، عوارض بیماری کبدی متفاوت است؛ به عنوان مثال در افراد مبتلا به هپاتیت خودایمن و سیروز کبدی، ریسک بالایی برای ابتلا به سرطان کبد وجود دارد. بیماری کبدی درمان نشده در نهایت می تواند منجر به نارسایی و عدم عملکرد صحیح کبد شود.
پیشگیری:
-
اجتناب از سوء مصرف الکل
-
اجتناب از رفتارهای مخاطره آمیز
-
انجام واکسیناسیون علیه هپاتیت B و هپاتیت A (با نظر پزشک)
-
پرهیز از مصرف خودسرانه‌ی دارو (داروهای تجویزی و غیر تجویزی را فقط در صورت نیاز و تنها در دوزهای توصیه شده مصرف کنید.)
-
پرهیز از تماس با خون و مایعات بدن دیگران (ویروس هپاتیت می‌تواند توسط سر سوزن‌های آلوده انتقال یابد.)
-
استفاده از دستکش، روپوش آستین بلند، کلاه و ماسک هنگام کار با حشره‌کش‌ها و دیگر مواد شیمیایی سمی
-
کنترل وزن برای پیشگیری از عارضه‌ی کبد چرب غیرالکلی و دیابت
تشخیص آزمایشگاهی بیماری‌های کبدی:
بررسی وضعیت عمومی و عملکرد کبد: وضعیت عمومی کبد توسط تست‌های بررسی آنزیم‌های کبدی شامل
AST(SGOT)، ALT(SGPT)، ALP و γGT انجام می‌شود.
بررسی وضعیت سیستم انعقادی: سیستم انعقادی بدن توسط تست‌های (PT (INR و PTT بررسی می‌شوند.
بررسی وضعیت ابتلا فرد به هپاتیت B : آزمایش‌های شناسایی ویروس هپاتیت B شامل شناسایی آنتی ژن های سطحی ویروس مانند تست های HBs Ag و HBe Ag و نیز آزمایش مولکولی HBV RT PCR که از دقت بالایی برخوردار است، می باشد.
بررسی وضعیت ابتلا فرد به هپاتیت C: جهت شناسایی ویروس هپاتیت C از تست مولکولی HCV RT PCR و همچنین تست HCV Ab استفاده می شود.
بررسی وضعیت ایمنی در مقابل هپاتیت: به دنبال واکسیناسیون فرد علیه ویروس هپاتیت B، آزمایش HBs Ab جهت سنجش ایمنی فرد در مقابل ویروس نامبرده انجام می شود.
بررسی وجود اختلالات سیستم ایمنی (اختلالات خود ایمن):
-
آزمایش (Anti-liver/kidney Microsomal Antibody (anti-LKM
-
آزمایش (Anti Mitochondrial Antibody Test (AMA
-
آزمایش (Anti-smooth muscle antibody (ASMA
-
آزمایش (Anti-nuclear Antibodies (ANA
وجود بیماری‌های زمینه‌ای مختلف:
-
بررسی وضعیت ابتلا به بیماری هموکروماتوز توسط آزمایش‌های Serum Transferrin و Serum ferritin صورت می‌گیرد.
-
بررسی وضعیت ابتلا به بیماری ویلسون توسط آزمایش‌های serum Cupper وurine Cupper و آزمایش serum Ceruloplasmin صورت می‌گیرد.
-
بررسی وضعیت کمبود آنزیم آلفا-۱ آنتی تریپسین توسط آزمایش (Alpha ۱ anti trypsin(α۱AT انجام می‌شود.
-
بررسی وضعیت ابتلا به اختلال هایپراٌگزالوز توسط آزمایش‌های Serum and Urine oxalate level تعیین می‌گردد.
-
بررسی وضعیت ابتلا به سرطان کبد: سرطان کبد توسط آزمایش‌های مختلف مانند Alpha-fetoprotein blood (AFP) test تعیین می‌گردد.
-
بررسی وضعیت ابتلا به کبد چرب: این وضعیت توسط آزمایش‌های بررسی سطح آنزیم‌های کبدی شامل AST(SGOT) ،ALT(SGPT)، ALP و γGT تشخیص داده می شود.
